Hoàng thành Thăng Long là quần thể di tích gắn với lịch sử kinh thành Thăng Long và tỉnh thành Hà Nội bắt đầu từ thời kì tiền Thăng Long (An Nam đô hộ phủ thế kỷ VII) qua thời Đinh - Tiền Lê, phát triển mạnh dưới thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn.

Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long được ghi vào Danh mục Di sản Thế giới là một sự kiện có ý nghĩa cực kỳ to lớn đối với Việt Nam, thể hiện những bước đi vững chắc của chúng ta trong công cuộc bảo tồn, phát huy giá trị đối với di tích đặc biệt quan trọng này.

Hiện nay, khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội (bao gồm thành cổ Hà Nội và di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu) nằm trên một khuôn viên khá rộng: 18,395ha, thuộc địa bàn phường Điện Biên và Quán Thánh, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.

Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch là một loại hình bảo tàng- lưu niệm về sinh hoạt đời sống của Chủ tịch Hồ Chí Minh-một lãnh tụ cách mạng kiệt xuất của dân tộc, một danh nhân văn hoá lớn. Bảo tàng này vừa ở ngoài trời, vừa ở trong nhà vì nó hình thành ngay tại nơi Bác Hồ đã sống và làm việc bao gồm một tập hợp các: Di tích bất động sản ( nhà, phòng, hầm...); Di tích động sản (đồ đạc, bàn, ghế, sách vở, tài liệu...); Cảnh quan môi trường( cây cối, đường đi, sân vườn, ao cá, giàn hoa).

Công trình Lăng được khởi công xây dựng ngày 02/9/1973 và khánh thành ngày 29/8/1975. Nằm ở vị trí trung tâm Quảng trường Ba Đình lịch sử, nơi ngày 02/9/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập” khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được xây dựng theo phương châm “dân tộc và hiện đại”, “trang nghiêm nhưng giản dị”. Cấu trúc Lăng chia làm 3 phần: Phần nền xây kiểu bệ tam cấp theo phong cách cổ truyền của kiến trúc Việt Nam; phần thân Lăng cả 4 mặt đều có cột để tạo ra các khoảng trống tựa như các gian của những ngôi nhà 5 gian ở các miền quê Việt Nam; phần mái Lăng hình vát giật tam giác gợi lên nét kiến trúc cổ kính đình chùa. Toàn bộ khối Lăng được kết cấu bằng bê tông cốt thép và ốp đá quý cả trong lẫn ngoài, mang dáng vẻ một bông sen đang hé nở. Trước Lăng là cột cờ Tổ quốc nằm trên đường Hùng Vương.

Khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám nằm ở phía Nam kinh thành Thăng Long xưa. Văn Miếu - Quốc Tử Giám hiện đã được Thủ tướng chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt tại Quyết định số 548/QĐ-TTg ngày 12/5/2012. Khuê Văn Các tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được chọn là biểu tượng của Thủ đô theo Luật Thủ đô được, 82 tấm bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu và ghi vào danh mục Ký ức thế giới toàn cầu. Những điều này đã cho thấy, Văn Miếu - Quốc Tử Giám không chỉ là tài sản quý giá của Thủ đô, của Việt Nam, mà nó đã trở thành tài sản, di sản văn hóa của nhân loại. Trong những năm qua, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, khu di tích tâm linh, biểu tượng của trí tuệ, truyền thống hiếu học đã được các cấp chính quyền đặc biệt quan tâm, tạo nhiều điều kiện để trở thành một di tích, địa chỉ thu hút, hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.

Quần thể kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám bao gồm: hồ Văn, khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám và vườn Giám với kiến trúc chủ thể là Văn Miếu - nơi thờ Khổng Tử và Quốc Tử Giám - trường đại học đầu tiên của Việt Nam.

Khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám có tường gạch vồ bao quanh, phía trong chia thành 5 lớp không gian với các kiến trúc khác nhau. Mỗi lớp không gian đó được giới hạn bởi các tường gạch có 3 cửa để thông với nhau (gồm cửa chính giữa và hai cửa phụ hai bên). Từ ngoài vào trong có các cổng lần lượt là: cổng Văn Miếu, cổng Đại Trung, cổng Đại Thành và cổng Thái Học. Với hơn 700 năm hoạt động đã đào tạo hàng nghìn nhân tài cho đất nước, đến nay, Văn Miếu-Quốc Tử Giám là nơi tham quan của du khách trong và ngoài nước, nơi khen tặng cho học sinh xuất sắc và còn là nơi tổ chức hội thơ hàng năm vào ngày rằm tháng giêng, nơi tổ chức nhiều hoạt động giao lưu văn hóa, khoa học. Cũng tại đây, vào mỗi dịp Tết nguyên đán hay trước mỗi kỳ thi, các sĩ tử thường đến xin chữ đầu xuân của các ông đồ và cầu may trong thi cử, học hành.

Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn là di tích Quốc gia đặc biệt. Cảnh quan khu vực Hồ Hoàn Kiếm với trung tâm tín ngưỡng là đền Ngọc Sơn đã trở thành một trong những biểu tượng văn hóa đặc biệt của Thủ đô.

Hồ Hoàn Kiếm:

Hồ Hoàn Kiếm có nghĩa là hồ trả gươm, dân gian gọi tắt là Hồ Gươm. Tên gọi đó xuất hiện từ một truyền thuyết thời vua Lê Thái Tổ, thế kỷ XV. Tương truyền rằng, nhà vua trước đây đã được trời ban cho thanh gươm báu để giúp đánh thắng giặc Minh giải phóng non sông đất nước. Một năm sau khi đuổi giặc Minh, một hôm vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng, Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Khi chiếc thuyền rồng tiến ra giữa hồ, tự nhiên có một con rùa lớn nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước. Rùa vàng nhô đầu lên cao, tiến về phía thuyền vua và nói: “Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân!”. Vua rút gươm quẳng về phía rùa vàng. Nhanh như cắt, rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Từ đó hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

Tháp Rùa: là một công trình kiến trúc được coi là dấu ấn đặc trưng của hồ Gươm. Tháp có tên chữ là: Quy Sơn tháp, tức là Tháp Núi Rùa (vì là đảo đất tự nhiên, vào ngày hè rùa thường lên đây phơi nắng và đẻ trứng). Xưa kia, từ thời vua Lê Thánh Tông đã dựng Điếu Đài ở đó để nhà vua ra câu cá. Sang thời Lê Trung Hưng (khoảng thế kỷ 17-18), chúa Trịnh cho xây đình Tả Vọng trên gò nhưng sang thời Nguyễn thì không còn dấu tích.

Tháp Rùa được khởi công xây dựng vào khoảng năm 1884-1886. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Tháp Rùa đã trở thành hình ảnh quen thuộc đối với mỗi người dân Hà Nội và du khách thập phương. Ngôi tháp được xây dựng trên một gò đất rộng khoảng 350m2, theo hình vuông có 3 tầng, tầng dưới xây rộng hơn, rồi thu nhỏ dần lên tầng trên, là sự kết hợp phong cách kiến trúc châu Âu với hàng cửa cuốn gô-tích hai tầng dưới nhưng phần mái cong giữ quy thức kiến trúc Việt Nam.

Đền Ngọc Sơn

Đền Ngọc Sơn toạ lạc trên đảo Ngọc trong Hồ Hoàn Kiếm. Đền Ngọc Sơn là di tích văn hoá tín ngưỡng tôn giáo, nơi thờ Thánh Trần Hưng Đạo và Quan Vũ Đế cùng hai vị võ tướng được xếp vào hàng “Thánh” và cũng là nơi chứng kiến những buổi tập thuỷ chiến của quân đội Đại Việt. Năm 1864, nhà nho yêu nước là Nguyễn Văn Siêu đã đứng ra tu sửa lại toàn cảnh. Trong đền, ông đề cao việc thờ thần Văn Xương, vị sao chủ trông nom khoa cử theo tín ngưỡng Đạo giáo. Ông cho xây kè đá ở chân đảo, dựng đình Trấn Ba ngay trước đền và trông thẳng ra đảo Rùa.

Kiến trúc hiện nay của đền Ngọc Sơn về cơ bản vẫn giữ được quy mô, kiểu dáng từ thời Nguyễn Văn Siêu tu sửa. Từ ngoài vào, các công trình kiến trúc gồm: Nghi Môn ngoại, Tháp Bút, Nghi Môn nội, Đài Nghiên, cầu Thê Húc, cổng Đắc Nguyệt, đình Trấn Ba, nhà Tiền Tế, Trung đường, Hậu cung, Tả hữu vu, nhà Kính thư, nhà Hậu (phòng Rùa).

Cầu Thê Húc: Dẫn vào đền Ngọc Sơn có hệ thống cổng và một cây cầu có tên là “Thê Húc” nối đảo Ngọc với bờ Đông của Hồ Hoàn Kiếm. Thê Húc nghĩa là “Nơi đậu ánh nắng ban mai”, tên cầu đã gợi lên bao điều thơ mộng.

Khu phố cổ của Hà Nội được hình thành từ đầu thế kỷ 15, giới hạn bởi đường Hàng Đậu ở phía bắc, đường Phùng Hưng ở phía tây, đường Trần Nhật Duật và Trần Quang Khải và phía đông và phía nam là các đường Hàng Bông, Hàng Gai, Cầu Gỗ và Hàng Thùng.

Khu phố cổ Hà Nội còn thường được gọi là “Hà Nội 36 phố phường”. Đây chỉ là cách gọi ước lệ những phố và phường nằm cả bên trong và bên ngoài khu phố cổ ngày nay. Ngày nay buôn bán ở khu phố cổ được phục hồi, phát triển và sầm uất hơn xưa. Nhiều ngôi nhà cổ được cải tạo đổi mới, nhiều nhà được xây dựng lại với nhiều kiểu cách. Nhiều đình, đền, chùa được tu sửa. Hoạt động của khu phố cổ trở nên nhộn nhịp bởi lượng khách du lịch đến nhiều. Một số nhà ở trong khu phố cổ được cải tạo thành khách sạn mi ni, quán ăn đặc sản, văn phòng du lịch, cửa hàng bán đồ lưu niệm.

Chùa được vua Lý Thái Tông cho khởi công xây dựng vào mùa đông tháng Mười (âm lịch) năm Kỷ Sửu 1049, niên hiệu Sùng Hưng Đại Bảo thứ nhất.

Văn bia tại chùa được dựng năm Cảnh Trị thứ 3 (1665), đời vua Lê Huyền Tông, do Tỳ Khưu Lê Tất Đạt khắc ghi. Tại vị trí chùa Một Cột ngày nay, vào thời nhà Đường (năm Hàm Thống thứ nhất) một cột đá trên có ngôi lầu ngọc (với tượng Phật Quan Âm ở trong) đã được dựng giữa một hồ nước vuông. Vua Lý Thái Tông thường đến cầu nguyện, được hoàng tử nối dõi, liền tu sửa lại thành chùa, xây thêm một ngôi chùa bên cạnh chùa Một Cột (cách 10 m về phía Tây Nam) và đặt tên cả quần thể chùa này là Diên Hựu tự - tức là "phúc lành dài lâu".

Năm 1954, quân đội Viễn chinh Pháp trước khi rút khỏi Hà Nội đã cho đặt mìn để phá chùa Một Cột. Sau khi tiếp quản thủ đô, Bộ Văn hóa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tiến hành trùng tu lớn chùa Một Cột (chùa Diên Hựu), xây dựng lại chùa Một Cột theo kiến trúc cũ.

Chùa Một Cột chỉ có một gian nằm trên một cột đá ở giữa hồ Linh Chiểu nhỏ có trồng hoa sen. Truyền thuyết kể lại rằng, chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và theo gợi ý thiết kế của nhà sư Thiền Tuệ. Vào năm 1049, vua đã mơ thấy được Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen dắt vua lên toà. Khi tỉnh dậy, nhà vua kể chuyện đó lại với bầy tôi và được nhà sư Thiền Tuệ khuyên dựng chùa, dựng cột đá như trong chiêm bao, làm toà sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng và cho các nhà sư đi vòng quanh tụng kinh cầu kéo dài sự phù hộ, vì thế chùa mang tên Diên Hựu.

Cuối thế kỷ XIX, nhằm đối phó với các phong trào đấu tranh của nhân dân Việt Nam, thực dân Pháp đã tăng cường bộ máy đàn áp: bổ sung lực lượng cảnh sát, hoàn chỉnh hệ thống toà án và xây dựng mạng lưới nhà tù. Năm 1896, trên đất làng Phụ Khánh, tổng Vĩnh Xương, huyện Thọ Xương, Hà Nội, thực dân Pháp đã tiến hành xây dựng Nhà tù Hoả Lò. Đây là một trong số những nhà tù lớn nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương.

Từ một làng nghề thủ công làm đồ gốm có tiếng, thực dân Pháp đã biến mảnh đất Hỏa Lò thành nơi giam giữ, đày ải về thể xác, tinh thần của hàng ngàn chiến sỹ yêu nước, cách mạng Việt Nam. Nhiều đồng chí sau này giữ cương vị Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội Việt Nam cũng từng bị thực dân Pháp giam giữ tại đây.

Sống trong nhà tù thực dân, với chế độ giam giữ hà khắc, sinh hoạt kham khổ nhưng các chiến sỹ yêu nước, cách mạng vẫn giữ vững khí tiết, biến nhà tù thành trường học và là nơi phổ biến lý luận cách mạng. Nhiều người đã mưu trí vượt ngục trở về với nhân dân, với tổ chức, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh, giải phóng dân tộc, xây dựng, phát triển đất nước.

Tháng 10/1954, sau khi miền Bắc được giải phóng, Nhà nước Việt Nam đã quản lý và tạm thời sử dụng Nhà tù Hoả Lò để giam giữ những người vi phạm pháp luật. Từ ngày 05/8/1964 đến ngày 29/3/1973, Nhà tù Hoả Lò còn được dùng để tạm giam một phần trong số phi công Mỹ bị bắn rơi và bị bắt khi ném bom bắn phá miền Bắc - Việt Nam.

Năm 1993, để đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa của Thủ đô, Nhà nước Việt Nam quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng của Nhà tù Hỏa Lò. Một phần phía Đông Nam còn lại được gìn giữ, tu bổ, tôn tạo và được xếp hạng di tích Quốc gia vào năm 1997.

Tại di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, hiện đang trưng bày nhiều tài liệu, hiện vật quý phản ánh cuộc sống của tù chính trị Việt Nam dưới chế độ thực dân Pháp, cuộc sống của tù binh phi công Mỹ khi bị giam giữ tại Nhà tù Hỏa Lò và Đài Tưởng niệm các chiến sỹ yêu nước, cách mạng đã anh dũng hy sinh tại Nhà tù Hỏa Lò vì nền độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam.

Trong những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám 1945, ngôi nhà này là nơi làm việc của Thường vụ Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch. Tại đây đã diễn ra cuộc họp thành lập Chính phủ lâm thời và đặc biệt, trong căn phòng ở tầng 2, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn Độc lập, đọc tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, ngày 02/9/1945, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Đây là một sự kiện lịch sử quan trọng đặc biệt, có ý nghĩa vô cùng to lớn, đánh dấu bước ngoặt phát triển của lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây cũng là nơi đầu tiên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở trong những ngày đầu Người trở về Hà Nội, nơi Bác đã ra những quyết định có ý nghĩa lịch sử quan trọng đối với dân tộc Việt Nam.

Trải qua gần 100 năm thăng trầm cùng lịch sử, đến nay, kiến trúc của ngôi nhà 48 Hàng Ngang hầu như vẫn nguyên vẹn, đó là các tòa nhà nối liền nhau hình chữ nhật với 2 mặt trước, sau thông thoáng, cửa chính nằm trên 48 phố Hàng Ngang, cửa hậu nằm trên 35 phố Hàng Cân. Nối giữa là khoảng sân hình vuông, có chiếc giếng và cây xanh trồng xung quanh. Trên mỗi tầng đều có một chiếc ban công rộng được trồng hoa, tạo nên sự hòa quyện tuyệt vời với thiên nhiên.

Ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã trở thành một di tích lịch sử thiêng liêng, một địa chỉ đỏ để các thế hệ sau tìm đến và biết thêm về nơi ra đời của Bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Đền Quán Thánh thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, là một trong bốn vị thần được lập đền thờ để trấn giữ bốn cửa ngõ thành Thăng Long khi xưa (Thăng Long tứ trấn). Bốn ngôi đền đó là: Đền Bạch Mã (trấn giữ phía Đông kinh thành); Đền Voi Phục (trấn giữ phía Tây kinh thành); Đền Kim Liên (trấn giữ phía Nam kinh thành); Đền Quán Thánh (trấn giữ phía Bắc kinh thành). Đền Quán Thánh nằm bên cạnh Hồ Tây, cùng với chùa Kim Liên và chùa Trấn Quốc tạo nên sự hài hoà trong kiến trúc cảnh quan và trong văn hoá tín ngưỡng đối với cả khu vực phía Tây Bắc của Hà Nội.

Đền được xây dựng vào đầu thời nhà Lý. Từng trải qua nhiều đợt trùng tu vào các năm 1618, 1677, 1768, 1836, 1843, 1893, 1941 (các lần trùng tu này được ghi lại trên văn bia). Đợt trùng tu năm Đinh Tỵ niên hiệu Vĩnh Trị thứ 2 tức đời vua Lê Hy Tông: Trịnh Tạc ủy cho con là Trịnh Căn chủ trì việc xuất của kho để di tạo Trấn Vũ Quán và pho tượng Thánh Trấn Vũ. Vị quan trực tiếp chỉ huy đúc tượng Thánh Huyền thiên Trấn Vũ là Vũ Công Chấn. Ông cho đúc tượng Huyền thiên Trấn Vũ bằng đồng hun, thay cho pho tượng bằng gỗ trước đó. Năm Cảnh Thịnh 2 (1794) đời vua Quang Toản, viên Đô đốc Tây Sơn là Lê Văn Ngữ cho đúc chiếc khánh đồng lớn.

Đến thời nhà Nguyễn, vua Minh Mạng khi ra tuần thú Bắc Thành đã cho đổi tên đền thành Chân Vũ quán. Ba chữ này được tạc bằng Hán tự trên nóc cổng tam quan của đền. Tuy nhiên, trên bức hoành trong Bái đường vẫn ghi làTrấn Vũ quán. Năm 1842, vua Thiệu Trị đến thăm đền và ban tiền đúc vòng vàng đeo cho tượng Trấn Vũ. Đền được công nhận di tích lịch sử-văn hóa cấp quốc gia đợt đầu năm 1962.

Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây Hà Nội) cách trung tâm Hà Nội 40km về phía Tây, cuối đại lộ Thăng Long, nằm trên hành trình du lịch nghỉ dưỡng của một chuỗi các khu du lịch nổi tiếng như Thác Đa, Suối Ngọc Vua Bà, Rừng Quốc gia Ba Vì, Khoang Xanh, Ao Vua, Đá Chông…và ấp mình dưới chân núi Ba Vì huyền thoại; với địa hình bán sơn địa có đồi núi, có thung lũng và bao quanh là mặt nước hồ Đồng Mô thơ mộng.

Làng với tổng diện tích 1544 ha, gồm 7 phân khu chức năng: Khu quản lý điều hành văn phòng, Khu dịch vụ du lịch tổng hợp, Khu trung tâm văn hoá và vui chơi giải trí, Khu công viên bến thuyền, Khu cây xanh mặt nước hồ Đồng Mô, Khu Di sản văn hóa thế giới.

Cách trung tâm thủ đô thành phố Hà Nội 62 km về phía Nam, thuộc địa bàn xã Hương Sơn huyện Mỹ đức, Hà Nội. Chùa Hương được biết đến với địa danh nổi tiếng về danh thắng và tâm linh. Được thiên nhiên ban tặng cho cảnh “Kỳ sơn tú thuỷ”. Theo các nhà nghiên địa chất dãy núi đá vôi Hương Sơn có cách ngày nay khoảng hơn 220 triệu năm, núi Chùa Hương có vẻ đẹp kỳ thú với những tên gọi như: Núi Long, Ly, Quy, Phượng. Mộc mạc dân dã gắn liền với nhân dân lao động như: núi Con Trăn, núi Mâm Xôi, Núi Con Gà, Núi Con Voi …

*Căn cứ theo sự phân bố các điểm di tích thắng cảnh, hình thành lên 3 tuyến tham quan:

- Tuyến thứ nhất: Đền Trình, Chùa Thiên Trù, Động Tiên Sơn, Chùa Giải Oan, Đền Cửa Võng, Động Hương Tích, Động Hinh Bồng, Động Đại Binh, Đình Yến Vỹ.

- Tuyến thứ hai: Hang Sơn Thủy Hữu Tình, Chùa Thanh Sơn, Động Hương Đài, Chùa Long Vân , Động Long Vân. Chùa Cây Khế, Hang Sũng Sàm, Đền Đục Khê.

- Tuyến thứ ba: Đền Trình Chùa Tuyết Sơn, Chùa Tuyết Sơn, Động Tuyết Sơn , Chùa Cá.

Thành Cổ Loa là toà thành có niên đại cổ nhất ở Việt Nam được xây dựng từ thế kỷ thứ III trước Công nguyên để làm Kinh đô nước Âu Lạc, nay thuộc huyện Đông Anh - Hà Nội.

Thành gắn liền với những truyền thuyết kỳ thú của dân tộc Việt, về việc Vua An Dương Vương định đô xây thành, về việc chiếc nỏ thần Kim Quy bắn một phát hạ hàng trăm tên giặc, về mối tình bi thương và cảm động của Mỵ Châu - Trọng Thuỷ... Từ bao đời nay, dấu vết của ngôi thành cổ này cùng với những nhân vật được huyền thoại hoá đã đi vào tiềm thức của người dân Việt Nam. Trong phạm vi bài viết này mới chỉ nêu những nét khái quát nhất về khu di tích có giá trị đặc biệt của Thủ đô ngàn năm tuổi.

Đường Lâm nằm cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 47km, cách trung tâm hành chính thị xã Sơn Tây 5km theo chỉ giới đường quốc lộ 32 hướng từ Hà Nội đi lên các tỉnh vùng Tây Bắc. Làng tọa lạc ở phía trái đường quốc lộ, phía bên phải là bờ đê sông Hồng, không gian địa giới hành chính của làng gồm 5 thôn thuộc xã Đường Lâm là: Mông Phụ, Đông Sàng, Đoài Giáp, Cam Thịnh và Cam Lâm. Đến với quần thể di sản văn hóa làng cổ ở Đường Lâm, du khách như được hòa mình và chiêm ngưỡng những giá trị tiêu biểu, đặc sắc của một làng quê thuần Việt gắn liền với cuộc sống nông thôn, sản xuất nông nghiệp từ hàng chục thế kỷ nay của những người nông dân vùng đồng bằng Bắc Bộ. Làng cổ ở Đường Lâm còn là nơi lưu giữ, bảo tồn một kho tàng văn hóa lịch sử quý báu cho nền văn hóa dân tộc Việt Nam

Đông Ngạc thuộc phường Đông Ngạc quận Bắc Từ Liêm được biết đến là một làng Việt cổ nổi tiếng của Thăng Long – Hà Nội, bởi có nhiều người đỗ đạt làm quan, với 25 người đỗ Tiến sĩ qua các thời kì lịch sử. Làng Đông Ngạc có nhiều Lễ hội truyền thống như: Lễ hội đình Đông Ngạc, đình Nhật Tảo, đình Liên Ngạc,… đó là những hoạt động văn hóa dân tộc độc đáo theo nghi thức cung đình trang trọng.

Bên cạnh đó, văn hóa ẩm thực đã được lưu truyền trong dân gian đó là “Giò Chèm, Nem Vẽ” cùng một số nghề đã một thời nổi tiếng. Đông Ngạc còn có những di tích cách mạng kháng chiến gắn liền với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp giành độc lập của đất nước và Hà Nội như chùa Tư Khánh là Trụ sở Ủy ban Liên Việt quân Trấn Tây là nơi hội họp và nuôi giấu cán bộ lão thành cách mạng…

Làng Đông Ngạc ngày nay còn lưu giữ được những hương ước, quy ước của làng xã, gia phả của các dòng họ từ xa xưa để lại cho thế hệ sau bảo tồn và phát huy. Trong những năm qua, Đông Ngạc đã trở thành một trong các điểm thu hút khách thăm quan, nghiên cứu tìm hiểu và học tập. Trên địa bàn phường có 32 di tích bao gồm đình, đền, chùa, văn chỉ, miếu, di tích cách mạng kháng chiến, nhà thờ họ và khá nhiều kiến trúc nhà cổ. Đó là chưa kể hệ thống cổng làng, cổng xóm với những con đường nhỏ lát gạch nghiêng cổ kính.

Giá trị văn hóa phi vật thể ở nơi đây, ngoài những lễ hội truyền thống diễn ra ở các di tích, là những nghề truyền thống mà ít nhiều còn lưu truyền lại đến ngày nay, như nghề nặn nồi đất, nghề làm quang gánh, làm giò, làm nem… Làng Đông Ngạc hiện còn trên 100 ngôi nhà cổ có thời gian xây dựng trên 100 năm, trong đó có nhiều ngôi nhà gỗ được đục chạm công phu, bảo tồn nguyên trạng, còn có những ngôi nhà thờ cổ được dựng từ mấy thế kỷ trước.

Thành cổ Sơn Tây được xây dựng ở trung tâm tỉnh Sơn Tây cũ. Thành chính được xây dựng năm 1822, bờ hào được xây năm 1849 đời nhà Minh.

Thành Sơn Tây xây hình tứ giác, cao 5 thước tây, chu vi dài 1.304 thước. Mỗi mặt vào khoảng giữa, nơi có cổng ra vào, tường lại vùng ra theo hình bán nguyệt. Cửa Đông và cửa Tây đã lấp kín, chỉ còn cửa tiền (hướng nam) trông ra phố Ba Vì, cửa hậu trông ra phố Courbet, tức là phố Hậu An.

Quanh thành có hào sâu 3 thước, rộng 20 thước và dài 1.795 thước, về mạn trái cửa hậu - nơi dinh quan Chánh sứ trông sang - có thả sen, về mùa hạ, lá nở đầy mặt nước, trông như một chiếc bè xanh, điểm hoa mầu đỏ lạt. Lúc gió thoảng hương sen đưa lên thơm mát như dư hương của một dĩ vãng xa xưa...

Thành cổ Sơn Tây không còn nguyên vẹn như xưa. Ngay từ những năm 70 của thế kỷ XX, nhiều tấm ảnh do người Pháp và Viện Viễn Đông Bác cổ chụp thành cổ Sơn Tây đã được sưu tầm. Vào những năm cuối thập kỷ 80 của thế kỷ XX, tư liệu đã có 3 bản vẽ: mặt bằng, chính điện và đầu đốc toà Vọng cung.

Thành cổ Sơn Tây là một di tích lịch sử độc đáo đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa năm 1994.

Khu di tích K9 là căn cứ địa của Trung Ương và Chủ Tịch Hồ Chí Minh trong những năm chiến đấu chống xâm lược. Ẩn sau cảnh vật là bóng hình người cha già của dân tộc đã cống hiến hết mình cho sự nghiệp cách mạng.

Khu Di tích K9 cách trung tâm Thủ đô Hà Nội khoảng 70 km về phía Tây; nằm trong quần thể dãy núi Ba Vì, có độ cao trung bình từ 40 - 50 mét, riêng đỉnh núi U Rồng cao hơn 130 mét. Tiếp giáp xung quanh khu di tích là các xã Thuần Mỹ (phía bắc), Minh Quang (phía nam), Ba Trại (phía đông), thuộc huyện Ba Vì; phía Tây bao bọc bởi sông Đà, bên kia sông là xã Đồng Luận, huyện Thanh Thuỷ, Phú Thọ. Nơi đây phong cảnh “Sơn thuỷ hữu tình”, nằm ven sông Đà cuộn chảy, từ đỉnh núi U Rồng có thể phóng tầm nhìn tới thị xã Sơn Tây, Hà Nội và 2 tỉnh Hoà Bình, Phú Thọ.

Diện tích khu vực K9 rộng 234 ha, phần lớn là đồi rừng, có 2 hồ lớn rộng 16,5 ha. Nơi đây có rất nhiều những tảng đá thon nhọn, tựa những mũi chông, ngọn mác mọc từ dưới đất lên, vì thế mà nhân dân địa phương gọi địa danh này là Đá Chông.

Khu Di tích K9 được chia làm 4 khu: A, B, C, D. Khu A gồm những công trình được xây dựng phục vụ Bác Hồ, Trung ương làm việc từ năm 1960 – 1969 và giữ gìn thi hài Bác trong những năm chiến tranh 1969 – 1975. Thời gian gần đây đơn vị xây dựng một số công trình phục vụ nhiệm vụ huấn luyện, thể thao cho bộ đội và phòng chống cháy rừng. Các khu B, C, D mới được xây dựng những năm gần đây phục vụ công tác quản lý địa bàn, huấn luyện bộ đội, bảo vệ khu vực và tăng gia sản xuất.

Chùa Trấn Quốc được coi là một trong những ngôi chùa cổ nhất Việt Nam và là ngôi chùa cổ nhất của Thăng Long Hà Nội với hơn 1500 năm tuổi, chùa Trấn Quốc nổi tiếng không chỉ bởi vẻ đẹp cổ kính mà còn bởi không gian thoáng mát tươi xanh đã tạo nên một tổng thể kiến trúc, lịch sử văn hóa và thiên nhiên hoàn hảo.

Nằm trên một hòn đảo phía Đông của Hồ Tây, chùa Trần Quốc luôn được xem như một trong những danh thắng bậc nhất ở kinh thành Thăng Long, nay thuộc quận Tây Hồ.

Do nhiều lần trùng tu, sửa chữa nên kiến trúc chùa là sự tiếp biến phong cách kiến trúc của các thời kỳ như: Trong các năm 1624, 1628 và 1639 (thời Chúa Trịnh), chùa được trùng tu, mở rộng; Trải qua thời Tây Sơn, chùa bị rơi vào cảnh hoang phế, khi đó cư dân địa phương đã xin được tu sửa lại chùa. Lần trùng tu lớn nhất là vào năm Ất Hợi, niên hiệu Gia Long 14. Năm 2010, tu bổ để chào mừng Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội và Hội nghị Thượng đỉnh Phật giáo Thế giới lần thứ 6 tổ chức tại Việt Nam vào tháng 11/2010.

Giống như hầu hết những ngôi chùa khác ở nước ta, kết cấu và nội thất chùa Trấn Quốc có sự sắp xếp gồm nhiều lớp nhà với ba ngôi chính là Tiền đường, nhà thiêu hương và thượng điện theo hình chữ Công.

Ngôi chùa cổ kính này hiện còn lưu giữ khá nhiều hiện vật có giá trị như bộ tượng thờ ở thượng điện. Đây là những pho tượng được tạo tác tỉ mỉ, trau chuốt và mang nét đẹp đặc trưng riêng. Đáng nói nhất là pho tượng Thích Ca nhập Niết bàn được đánh giá là một trong những bức tượng Niết bàn đẹp nhất ở Việt Nam.

Bằng vào những giá trị kiến trúc, cảnh quan và lịch sử, trước kia, Viện Viễn Đông Bác Cổ đã từng xếp chùa Trấn Quốc là công trình lịch sử thứ 10 trong Toàn xứ Đông Dương. Năm 1962 chùa được công nhận xếp hạng cấp Quốc gia tại Quyết định số 313VH-VP ngày 28/4/1962.

Chùa Trấn Quốc từng được du khách nước ngoài ca ngợi là một trong những công trình tôn giáo đẹp nhất thế giới, từ xa nhìn lại trông giống như đóa sen đang nở. Nằm trong không gian cảnh quan Hồ Tây, vào mỗi mùa, đến đây du khách lại được cảm nhận những vẻ đẹp khác nhau của chốn thiền môn. Mùa xuân, ngôi chùa là nét chấm phá trong bức tranh toàn cảnh Hồ Tây lung linh cảnh sắc tươi đẹp. Mùa hạ, những làn gió mát tràn ngập khắp không gian khiến du khách cảm nhận rõ nét sự biến đổi không gian, như được cửa thiền tắm mát tâm can. Mùa thu đến chùa, nắng gió hanh hao khiến tâm ta tĩnh lại, tưởng vọng, sám hối cõi trần tục. Mùa đông, những làn sương mỏng khắp mặt hồ, bao trùm không gian cảnh quan khiến chùa trở nên thâm u, tĩnh mịch.